Tết là thời điểm có rất nhiều món ăn ngon, nhưng kèm theo đó cũng dễ tiềm ẩn các vấn đề cho sức khỏe. Vậy dinh dưỡng ngày Tết cần lưu ý gì, hay đâu là những món ăn dinh dưỡng ngày Tết mà trẻ em, mẹ bầu, người có tuổi, người mắc bệnh mạn tính… nên ăn?
4 sai lầm thường gặp trong chế độ dinh dưỡng những ngày tết
Dinh dưỡng cho ngày tết như thế nào để an toàn, phù hợp là điều rất quan trọng đối với nhiều người. Bởi Tết là thời gian nghỉ ngơi thoải mái, là dịp để gia đình, bạn bè họp mặt ăn uống thả ga, rất dễ dẫn đến tăng cân, rối loạn tiêu hóa, ảnh hưởng xấu đến các bệnh mạn tính đang mắc phải…
Dưới đây là những sai lầm thường gặp trong chế độ dinh dưỡng những ngày tết mà PGS.TS.BS Cao Thị Thu Hương khuyến cáo và đưa ra cách khắc phục:
1. Mất cân bằng dinh dưỡng trong các bữa ăn
Ngày Tết, các gia đình thường “tích trữ” thực phẩm gồm: bánh chưng, bánh tét, thịt kho tàu, thịt nấu đông, giò chả, bánh kẹo ngọt, nước ngọt các loại… Trong khi đó, rau xanh, trái cây – những thực phẩm tự nhiên được khuyến nghị nên ăn nhiều trong mỗi bữa ăn – lại “vắng bóng”.
Tiêu thụ quá nhiều thức ăn giàu đạm, tinh bột, chất béo, đường… gây mất cân bằng dinh dưỡng ngày Tết
Chuyên gia dinh dưỡng khuyến cáo, việc ăn quá nhiều bánh chưng, thịt bò/heo, thức ăn nhiều dầu mỡ, bánh kẹo ngọt cùng các món ngon ngày tết… nhưng lại thiếu rau xanh, trái cây sẽ dẫn đến mất cân bằng dinh dưỡng những ngày tết, cơ thể tích tụ nhiều tinh bột, chất đạm, chất béo và hậu quả là rất dễ tăng cân và không tốt cho nhiều bệnh mạn tính như tiểu đường, tăng huyết áp, bệnh thận… Theo đó, giải pháp là:
- Không nên tích trữ quá nhiều thực phẩm, đặc biệt những thực phẩm giàu chất béo, chất bột đường. Thay vào đó, tăng cường thêm rau xanh và trái cây (nguồn cung cấp vitamin & chất xơ) trong mỗi bữa ăn. Nên đảm bảo cân bằng 4 nhóm chất (chất đạm, chất bột đường, chất béo, vitamin & khoáng chất) trong các bữa ăn hàng ngày, nên ăn cá nhiều hơn ăn thịt.
- Hạn chế nấu, ăn các thực phẩm chiên xào nhiều dầu mỡ. Thay vào đó, nên ăn luộc, hấp hoặc các món salad.
- Tránh uống quá nhiều nước ngọt, rượu bia, chỉ nên nhấp môi khai vị. Tăng cường uống nước ép trái cây tươi ít ngọt và nước lọc, bởi đây là những món nên có trong danh sách các món ăn dinh dưỡng ngày tết.
- Không ăn quá nhiều trong mỗi bữa ăn, không ăn liên tục một món (như bánh chưng, thịt kho tàu…) cần có sự đổi món, vừa tránh dư thừa chất vừa ngon miệng.
2. Bỏ bữa, ăn dồn bữa
Tết là giai đoạn mọi người nghỉ ngơi thoải mái do đó một số quy tắc ăn uống thường ngày cũng dễ bị phá vỡ. Trong đó, việc bỏ bữa, ăn dồn bữa là tình trạng thường gặp. PGS.TS.BS Cao Thị Thu Hương cảnh báo, điều này hoàn toàn không nên vì nó có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe. Bỏ bữa có thể dẫn đến đau dạ dày, giảm lượng đường trong máu, ảnh hưởng quá trình trao đổi chất…; còn ăn dồn bữa làm tăng gánh nặng cho hệ tiêu hóa, khó tiêu, tăng cân nhanh.
Thêm vào đó, trong các bữa ăn chỉ nên ăn vừa đủ, không nên cố gắng ăn quá nhiều, quá no, dễ gây quá tải cho hệ tiêu hoá.
3. Tích trữ quá nhiều thức ăn, món ăn dinh dưỡng ngày tết
Thói quen tích trữ thực phẩm nhiều vào ngày tết là do cuộc sống trước đây còn thiếu thốn, vất vả nên tết là dịp để “bù” cho một năm lao động vất vả. Ngoài ra, việc chuẩn bị dư dả các món ăn dinh dưỡng ngày tết còn mang ý nghĩa cầu mong cho một năm mới sung túc, đủ đầy.
Tuy nhiên, cuộc sống hiện đại ngày nay, việc tích trữ nhiều thực phẩm ngày tết được các chuyên gia dinh dưỡng khuyến cáo là không nên. Lý do, tích trữ và bảo quản thực phẩm không đúng cách có thể khiến thức ăn bị hư hỏng, khi ăn vào dễ gây bệnh. Hơn nữa, thực phẩm tích trữ lâu dễ bị mất chất, mùi vị bị biến đổi so với thực phẩm tươi mới gây mất cảm giác ngon miệng.
Việc tích trữ quá nhiều thực phẩm không cần thiết trong những ngày tết còn dễ tạo “điều kiện” để bạn và gia đình ăn uống quá nhu cầu cơ thể, từ đó gây ra các vấn đề cho sức khỏe.
4. Bỏ qua các bệnh về đường tiêu hóa
Theo thống kê, trong các dịp lễ, tết tỉ lệ người bị mắc các bệnh về đường tiêu hóa tăng đột biến do ăn nhiều đạm, chất béo có trong các món ăn dinh dưỡng ngày tết, ăn phải thức ăn bị hư hỏng (hậu quả của việc tích trữ và bảo quản thực phẩm không đúng cách), thực phẩm có chứa chất bảo quản…
Để phòng tránh, mọi người nên chọn ăn những thực phẩm ít chất bảo quản, đặc biệt ăn những thực phẩm tươi mới, nấu đến đâu ăn đến đó. Bữa ăn nên có sự cân đối 4 nhóm chất, tăng cường ăn thêm các thức ăn tốt cho hệ tiêu hóa như sữa chua, đu đủ… Bên cạnh đó, cũng cần đề phòng bệnh tăng huyết áp, tim mạch khi ăn quá nhiều những thực phẩm chế biến sẵn, các món dưa muối… vì chúng chứa nhiều muối không có lợi cho sức khỏe.
Chế độ dinh dưỡng hợp lý cho ngày Tết
Với bất kỳ đối tượng nào, trong bất kỳ dịp nào, cũng cần ghi nhớ: Một chế độ dinh dưỡng phù hợp, không phân biệt dinh dưỡng ngày thường hay dinh dưỡng ngày tết là:
- Chế độ dinh dưỡng cân bằng các nhóm chất đạm, chất bột đường, chất béo, vitamin & khoáng chất.
- Không ăn uống quá no, không bỏ bữa mà nên ăn vừa phải và đúng bữa, đúng giờ.
- Không ăn nhiều thực phẩm chế biến sẵn, thay vào đó tăng cường ăn các thực phẩm tươi sống, tự nhiên, rau xanh và trái cây.
Để đảm bảo sức khỏe và dinh dưỡng trong ngày tết, nên tránh ăn quá nhiều các loại bánh mứt ngọt, nên ăn nhiều rau xanh, trái cây
Bên cạnh các nguyên tắc dinh dưỡng ngày tết nêu trên, để đảm bảo sức khỏe cho tất cả mọi người từ trẻ con, người trưởng thành, phụ nữ mang thai, người mắc các bệnh mạn tính, người lớn tuổi vui đón tết…, dưới đây là một số nguyên tắc riêng về dinh dưỡng ngày tết, món ăn dinh dưỡng ngày tết cho từng đối tượng:
1. Dinh dưỡng cho ngày tết đối với trẻ em
Khi trẻ ở nhà hay đi chúc tết cùng gia đình, bố mẹ hãy luôn nhớ: hạn chế cho trẻ ăn các loại thực phẩm chứa nhiều tinh bột, dầu mỡ, chất béo và độ ngọt nhiều, các loại nước ngọt, nước trái cây đóng hộp… vì chúng dễ gây đầy bụng khó tiêu, chưa kể còn rất giàu năng lượng dễ gây thừa cân, béo phì.
Trong một ngày, cố gắng đảm bảo đầy đủ 3 bữa chính và 2 bữa phụ cho trẻ. Chế biến các món ăn dinh dưỡng ngày tết cho trẻ dễ ăn, dễ tiêu hóa. Tăng cường cho trẻ ăn rau củ quả tươi, trái cây thay vì thực phẩm chế biến sẵn.
2. Dinh dưỡng ngày tết đối với phụ nữ đang mang thai
Mẹ bầu hãy luôn ghi nhớ câu thần chú “mẹ ăn gì con ăn đó” để có thể chọn cho cả hai mẹ con những món ăn dinh dưỡng ngày tết tốt cho sức khỏe. Theo đó, dù ở giai đoạn mang thai nào mẹ hãy dũng cảm nói “không” hoặc dùng rất hạn chế:
3. Dinh dưỡng những ngày tết đối với người cao tuổi
4. Dinh dưỡng ngày tết đối với người mắc bệnh mạn tính
Những người mắc các bệnh mạn tính như tim mạch, huyết áp cao, viêm loét dạ dày… cần lưu ý:
- Người bị viêm loét dạ dày: Tránh ăn các thức ăn chua, cay, thức ăn có chất bảo quản hoặc thực phẩm giàu chất đạm, chất béo. Thức uống nên tránh bia, rượu, nước trà quá đặc. Đặc biệt, không nên bỏ bữa hoặc ăn quá no, quá nhiều thức ăn trong một bữa.
- Người bị huyết áp cao, bệnh tim mạch: Tránh ăn các thực phẩm chế biến sẵn, chứa lượng muối nhiều, thực phẩm nhiều dầu mỡ/chiên xào.
- Người bị tiểu đường: Cần hạn chế ăn nhiều thực phẩm giàu tinh bột, có lượng đường cao…
5. Dinh dưỡng ngày tết đối với người đang giảm cân
Uống nhiều nước, ăn nhiều rau xanh, trái cây là một trong những nguyên tắc dinh dưỡng cho ngày tết mà người đang giảm cân cần phải thuộc lòng. Ngoài ra, để đảm bảo việc giảm cân của mình hiệu quả, bạn cần chia bữa ăn thành nhiều bữa nhỏ để đảm bảo lượng calo nạp vào được tiêu thụ hết. Đồng thời, cần ăn chậm, nhai kỹ và tránh ăn các thực phẩm giàu tinh bột và thực phẩm ngọt, nhiều đường.
